“Tarih ve Kültür Konferansları”mız çerçevesinde Serra Menakay ile düzenlediğimiz “KUZEY IŞIKLARI – Kırım'dan Türk Dünyasına Yayılan Kadın Aydınlanması” adlı konferans 2 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirildi.
Vakıf Merkezimizin bulunduğu Dr. Ahmed İhsan Kırımlı Sosyal Tesisindeki “Bekir Sıtkı Çobanzade Kütüphanesi”nde gerçekleşen konferansın takdimi Oya Deniz Çongar tarafından yapıldı.
Oya Deniz Çongar, “Tarih ve Kültür Konferansları”nın bu ayki bölümünün kadınlarımıza atfedildiğini, Kırım Tatar kültüründe kadının toplumdaki yerinin çok eski zamanlardan beri ön planda olduğunu, Serra Menekay’ın da gerek romanlarında gerekse sahneye taşıdığı gösterilerinde bu konuya verdiği öneme değindi.
Aralarında “Aluşta'dan Esen Yeller” ve “Şefika” adlı romanlarının da bulunduğu 11 kitabın yazarı olan Serra Menekay, Pınar Ayhan ile sahneye taşıdığı "Mızrak Duruşlu Kadınlar" adlı gösterilerinin büyük bir ilgi ile karşılandığını, bu konferansta da bu sahne gösterilerinin entelektüel altyapısını oluşturan kadın hareketinin Türk Dünyasındaki yerini anlatacağını ifade etti.
19. yüzyılda Rusya’da başlayan Türk kadın hareketinin, 1917 yılında kurulan Kırım Demokratik Cumhuriyetinde Türk kadınlarının ilk kez milletvekili seçme ve seçilmesiyle sonuçlanmış önemli bir süreç olduğunu, O dönemde Avrupa’da, kadınları milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip tek ülke; Finlandiya olduğunu. Rusya’daki Türk kadın hareketini yalnızca bir kadın hareketi olarak değil, aynı zamanda bu dönemde Türk Dünyasında yaşanan aydınlanmanın önemli bir bileşeni olarak görmek gerektiğini belirterek konferansına başladı.
Menekay, İsmail Bey Gaspıralı’nın eşi Akçuralardan Zöhre Hanım ile Hasan Bey Melikzade Zerdabi’nin eşi Hanife Hanım’ın bu hareketin başlamasındaki etkisinin büyük olduğunu, İsmail Bey Gaspıralı’nın çalışmaları ile usul-ü cedit okullarının yaygınlaştığını, kız çocuklarının da eğitime başlaması ile okuma oranında Rusya’nın geçildiğini, 1905 ile 1907 yılları arasındaki Müslüman kongrelerini ve kongrelerdeki kadınların durumundan bahsetti.
Menekay, 26 Kasım 1917’de Kırım’da yapılan Kurultay seçimlerinde 20 yaşını doldurmuş tüm kadın ve erkek vatandaşların oy kullandığını, Şefika Hanım Gaspirinskaya, İlhamiye Hanım Toktarova, Hatice Hanım Aciyeva, Emine Hanım Şabarova ve Hanife Hanım Badaninskaya olmak üzere 5 kadın milletvekili seçildiğini, 9 Aralık 1917 günü açılışı yapılan Kırım Tatar Milli Kurultayı’nda Şefika Gaspıralı’nın 16’ya karşın 46 oyla parlamento başkan vekilliğine seçildiğini, bunun da Türk ve dünya tarihi açısından bir diğer ilk olduğunu, Kırım Halk Cumhuriyeti’nde 26 Aralık 1917 tarihinde uzun tartışmalar sonrasında kabul edilen 18 maddelik Anayasa ile kadınların seçme ve seçilme hakkının anayasal güvence altına alındığını ifade etti.
Menekay, 1917 yılında Rusya Müslümanları kongresinde seçilecek 6 kadı için 38 adayın yarıştığını, 3’ü kadın olan adaylardan Muhlise Bubi’nin Ufa kadısı seçildiğini ve daha sonraki seçimleri de kazanarak tam yirmi sene kadılık görevini yürüttüğüne işaret etti.
Menekay, konferansın sonuna doğru romanlarındaki asıl amaçlarından birisinin de bize unutturulmaya çalışılan tarihin yaşatılmasına, bu değerlerin günümüze taşınmasına çaba sarf ettiğini belirtti.
Konferansın tamamlanmasının ardından Vakıf Başkanımız Tuncer Kalkay söz aldı. Serra Menekay’ın eserlerini dikkatli bir şekilde takip ettiğini, “Aluşta’dan Esen Yeller” adlı romanında aile tarihi ile başlayan çalışmasının Kırım Tatar sürgün tarihine de büyük ışık tuttuğunu, hatta Kırım Derneğinin tarihçesine yönelik olarak önemli bilgiler taşıdığını ifade etti. Kalkay, Şefika romanının Türk Dünyasındaki kadın hareketi için de çok önem taşıdığını, diğer romanlarında da tarihe tutulan ışıkları gördüğünü ifade etti.
Bu konferans ile “Tarih ve Kültür Konderansları”na vermiş olduğu katkı nedeniyle Vakfımızın plaketi Başkanımız Tuncer Kalkay tarafından Serra Menekay’a takdim edildi.
Konferansın ardından Serra Menekay kitaplarını okuyucularına imzaladı.
